Uitwijk Protestantse Kerk 1

Waardhuizen

Geschiedenis van Waardhuizen

Waardhuizen is een langgerekt dorp langs de rivier de Alm met circa 300 inwoners. In het dorp staat de christelijke basisschool een Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt en de voormalige Gereformeerde Kerk (tegenwoordig een woonhuis).

De oudste geschiedenis van Waardhuizen speelt zich af rondom een heuvel langs het water van de rivier de Alm. Ter hoogte van deze terp waaiert de Alm breed uit en wordt dan ook Wijde Alm genoemd. De betekenis van de naam Waardhuizen, voor het eerst vermeld in 1292 als Werthuysen, is afkomstig van het woord Wert of Waard. Een waard is een stuk land, gelegen langs het water.

Op de heuvel is tegenwoordig de begraafplaats van de Protestantse Gemeente. Op die terp heeft een kerkje gestaan dat nog in 1750 gerestaureerd werd omdat het vervallen was. In een visitatieverslag van 1571 lezen we dat het oude parochiekerkje aan de Heilige Jacobus was gewijd. Op dinsdagen werd in de kerk een mis opgedragen door de pastoor van Uitwijk. Later (vanaf 1612) wordt de Waardhuizense parochiekerk als een onderhorige kapel bij Uitwijk ondergebracht. In 1839 of 1840 is dat kerkje om onbekende reden gesloopt. Deze jaren doen ons denken aan de roerige jaren van de afscheiding. Het gerucht gaat dat het door kwaadwillenden is afgebroken die wellicht niet wilden dat de kerk door afgescheidenen werd gebruikt. 

Het ontstaan van de Gereformeerde Kerk te Waardhuizen
Kerk WaardhuizenHet is vrij moeilijk om de precieze geschiedenis van het ontstaan van de Gereformeerde Kerk en de Afscheiding te achterhalen aangezien er uit die tijd weinig notulen en aantekeningen zijn bewaard. Zelfs de precieze geboortedag weten we niet maar het zal in het jaar 1842 geweest zijn want in 1843 kocht de toen bestaande gemeente van Waardhuizen, Uitwijk en Giessense Eng een huis met boomgaard om die boerenwoning tot kerkgebouw in te richten. Het was een klein houten gebouw, zonder toren of orgel. Men hield op zondag drie maal dienst. Deze samenkomsten werden bezocht door 60 à 70 personen.

Eén van de belangrijkste personen bij de Afscheiding in deze streken was dominee Gezelle Meerburg die op 30 oktober 1833 in de Hervomde Kerk te Almkerk bevestigd werd. Na korte tijd komt hij in conflict met het classicaal bestuur. Hij wil geen (door de overheid verplichte) Evangelische gezangen meer laten zingen. Op 24 november 1835 wordt hij uit zijn bediening ontzet. Hierdoor hebben zich honderden mensen in Almkerk maar ook meerderen in Waardhuizen en Uitwijk van de Hervormde kerk afgescheiden.

Van overheidswege werd het de gereformeerden bijzonder moeilijk gemaakt. Godsdienstige samenkomsten werden met het zwaard uiteengeslagen. Soldaten werden ingekwartierd, hoge boetes werden uitgedeeld en zelfs gevangenisstraffen werden opgelegd. In Waardhuizen werden samenkomsten gehouden ten huize van Marinus van der Giessen, Almweg 7. (Later werd de boerderij bewoond door de familie van Os, gelegen aan de Wijde Alm). Voorgangers waren Govert Pellekaan en Jan. H. de Jong. Beiden werden op 5 april 1837 naar de gevangenis van ‘s- Hertogenbosch geleid. Marinus van de Giessen sterft in de gevangenis op 31 december 1837.

Hoe het verder ging...
De eerste predikant die werd beroepen was dominee Penning, die zijn intrede deed in 1851. Het ledenregister van dat jaar 1851 geeft in totaal 74 zielen, 20 mannen, 13 vrouwen en 41 kinderen. In 1869 werd de naam gewijzigd in Christelijk Gereformeerde Gemeente en in 1892 in Gereformeerde Kerk. In 1912 werd de Jongelingenvereniging Eben Haezer opgericht door dominee G.J. Pontier, die ook de mannenvereniging oprichtte.

ebenhaezer

Het ledenaantal tijdens de viering van het eeuwfeest in 1942 bedroeg 305 leden, waarvan 156 belijdende leden. Ter gelegenheid van dat jubileum is een boekje geschreven met als titel: Houd, dat gij hebt. In dit boekje staat onder andere de preek van dominee Selles, gehouden ter nagedachtenis aan 100 jarig bestaan van de kerk op 5 juli 1942. Sinds de Vrijmaking in 1944, die diepe sporen in Waardhuizen en Uitwijk heeft nagelaten schommelde het ledenaantal van de Gereformeerde Kerk tussen de 110 en 130 leden. Op 14 juni 1992 werd het 150 jarig bestaan van de Kerk gevierd. Ook toen werd er een jubileumboekje uitgegeven. Vanaf 1967 ontstonden er contacten en samenwerking met de Hervormde Gemeente en vanaf 1999 was er een gezamenlijke predikant. Bij de fusie van de Gereformeerde Kerk van Waardhuizen met de Hervormde Gemeente van Uitwijk-Waardhuizen is besloten het kerkgebouw in Waardhuizen te verkopen. Het gebouw doet nu dienst als woonhuis.  

Bronnen over de Gereformeerde Kerk van Waardhuizen:

  • 150 jaar Gereformeerde Kerk te Waardhuizen, Jubileumboekje van het 150-jarig bestaan van de Gereformeerde Kerk te Waardhuizen op 14 juni 1992
  • Houd, dat gij hebt, Uitgave van de kerkeraad der gereformeerde kerk te Waardhuizen c.a. (NB) ter nagedachtenis aan de viering van haar eeuwfeest op 5 en 8 juli 1942
  • Verslag van het reilen en zeilen gehouden voor de classisvergadering in 2001 door afvaardiging van de kerkenraad
  • Ik kom van Uitwijk en ik weet van niks door Mink van Rijsdijk, 1977.